آثار و فواید حفظ کردن قرآن
حفظ کردن قرآن مانند تلاوت آن آثاری فراوان و ارزنده دارد. برخی از آثار حفظ آیات قرآن مجید، عبارت است از:
1.پاداش اخروی
حافظان قرآن در بهشت جایگاهی والا دارند و پاداش آنان دو چندان خواهد بود. پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: درجات بهشت به تعدد آیه های قرآن است. وقتی که صاحب قرآن وارد بهشت شود، به وی میگویند بخوان و بالا برو، که هر آیه ای را درجه ای است. پس برتر از درجه حافظ قرآن درجه ای نیست. همچنین در روایات بیان شده که حافظان قرآن توان شفاعت کردن دیگران را نیز دارند.
2. هدایت انسان
تلاوت و انس با قرآن از سفارش های مکرر معصومان ـ علیهم السّلام ـ است و حفظ قرآن به طور طبیعی به انس با آیات الهی می انجامد؛ زیرا حافظ قرآن باید برای تثبیت محفوظات قرآنی اش دست کم روزی چند بار به قرائت قرآن بپردازد. معصومان ـ علیهم السّلام ـ حافظان قرآن را به تکرار آیات الهی فراخوانده، یادآور شده اند همان گونه که شتر بسته شده در یک نقطه ـ چنانچه مورد دیدار پیاپی صاحبش واقع نشود. ـ جایگاهش را ترک میکند، محفوظات حافظ قرآن نیز ـ اگر پیوسته مورد مراجعه و تکرار قرار نگیرد از خاطر زدوده میشود.1 بنابراین، حافظ ناگزیر با قرآن انس میگیرد و زمینه هدایت و سعادتش فراهم میآید. حضرت علی ـ علیه السّلام ـ میفرماید: هیچ کس با قرآن هم نشین نمی شود مگر این که از کنار آن با افزایش یا کاهش برمی خیزد: افزایش هدایت یا کاهش گمراهی.2
نفوذ قرآن در جان ها و پدید آوردن تحول در شخصیت افراد نیز از آثار سازنده ی تلاوت و حفظ قرآن است. بسیاری از مردم با تلاوت یا شنیدن آهنگ دلنشین قرآن مسیر زندگی خود را تغییرداده، سمت سعادت و کمال رهنمون شدند.3
3. آرامش روحی
یاد خدا تأثیر بسزایی در روان آدمی دارد و دل ها در پرتو آن آرام میگیرد. خداوند متعال میفرماید:
«أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» 4
آگاه باش، دلها با یاد خدا آرام میگیرد.
یکی از نام های قرآن ذکر است. تلاوت و حفظ قرآن نوعی ذکر خداوند است که انسان در پرتو آن از هجوم بسیاری از فشارهای روانی و اضطرابات درونی مصون میماند. پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ میفرماید: مثل قرآن مثل کیسهی سربسته ی پر از مشک است. اگر آن را باز کنی، بوی مشک فضا را معطر میسازد و اگر به حال خود رها سازی، سود نمی بخشد. قرآن نیز، چنانچه به تلاوتش روی آوری، فضا را از عطر خود آکنده می سازد و روان را نشاط می بخشد؛ و اگر تلاوت نکنی، در سینه ات پنهان میماند.5
4. بهترین انیس
کتاب بهترین هم نشین تنهایی است و قرآن زیباترین، عمیقترین و با نفوذترین کتاب شمرده میشود. امام سجاد ـ علیه السّلام ـ میفرماید: اگر همه ی مردم روی زمین از دنیا بروند، تا وقتی قرآن با من است، از هیچ چیز وحشت ندارم.6
5. فهم بهتر قرآن
مهمترین و عمده ترین اثر حفظ قرآن درک بهتر آن است. حافظ به سبب تسلط بر همه ی آیات، ارتباط آنها را نیک در می یابد و در پرتو آن درکی بهتر و درست تر از قرآن به دست می آورد.
هر چه حافظ قرآن بر آیات و ارتباط و بازیابی آنها مسلط تر باشد، بهتر می تواند نظر قرآن درباره ی یک موضوع را به دست آورد. پس مفسران حافظ قرآن، بهتر و دقیقتر میتوانند قرآن را تفسیر کنند و تفسیرشان از تفسیر مفسران غیر حافظ جامعتر و دقیقتر است.
6. همنشینی با فرشتگان:
عن ابی عبدالله ـ علیه السّلام ـ قال:
اَلْحافِظُ للْقرْآنِ الْعامِلُ بِه مَعَ السَّفَرةِ الْکِرامِ الْبَرَرَةِ.7
«حافظ قرآن که بدان عمل کند، در آخرت رفیق و همراه فرشتگان و سفیران الهی خواهد بود.»
7. غنا و بی نیازی:
قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ :
اَغْنَی الناسِ حَمَلةُ الْقُرآنِ مَنْ جَعَلهُ اللهُ تَعالی فی جَوْفِهِ . 8
بی‌نیازترین مردم حاملان قرآن می‌باشند، آن کسان که خدای تعالی قرآن را در سینه آنها جای داده است.
قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ :
مَنْ اَعطاهُ اللهُ الْقُرآنَ فَرَای اَنَّ رَجُلاً اُعْطِیَ اَفْضَل مِمّا اُعْطی فَقَدْ صَغَّرَ عَظِیماً وَ عَظَّمَ صَغیراً. 9
هر کسی خداوند قرآن را به او داد و چنان پندارد که به مردی بهتر از او چیزی داده‌اند، خیر بزرگی را کوچک شمرده و کوچکی را بزرگ دانسته است.
8. موجب آمرزش گناهان:
قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ :
مَنْ قَرَأَ الْقُرآنَ عن حِفْظِهِ ثُمَّ ظَنَّ اَنَّ الله تَعالی لا یَغْفِرُ لَهُ فَهُوَ مِمَّنْ اسْتَهْزِءَ بِآیاتِ الله. 10
«کسی که قرآن را از حفظ بخواند و گمان کند که خداوند متعال او را نمی‌آمرزد، در واقع از جمله کسانی است که آیات خداوند را مورد استهزاء و تمسخر قرار داده است.»
قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله: مَنْ اَعطاهُ اللهُ الْقُرآنَ فَرَای اَنَّ رَجُلاً اُعْطِیَ اَفْضَل مِمّا اُعْطی فَقَدْ صَغَّرَ عَظِیماً وَ عَظَّمَ صَغیراً. هر کسی خداوند قرآن را به او داد و چنان پندارد که به مردی بهتر از او چیزی داده‌اند، خیر بزرگی را کوچک شمرده و کوچکی را بزرگ دانسته است
9. نجات از عذاب الهی:
لا یُعَذِّبُ اللهُ قَلباً وَعَی الْقُرآن. 11
«خداوند متعال قلبی که قرآن در آن باشد را عذاب نمی‌کند.»
10. قبولی شفاعت:
همانطور که خود قرآن در حق مؤمنان شفاعت میکند، حافظ و حامل قرآن نیز توان شفاعت را دارد:
قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ : مَن قَرَاَ الْقُرآنَ حَتّی یَسْتَظْهرَهُ وَ یَحْفَظَهُ اَدْخَلَهُ اللهُ الْجَنَّةَ و شَفَّعَهُ فی عَشْرَةٍ مِنْ اَهْلِ بَیْتِهِ کُلِّهِمْ قَدْ وَجَبَتْ لَهُمُ النّارُ 12
«هر که (آنقدر) قرآن بخواند تا حفظ شود، خداوند او را به بهشت داخل خواهد کرد و شفاعتش را درباره ده نفر از خانواده‌اش که آتش جهنم بر آن واجب شده، می‌پذیرد.»
11. آبادی و احیاء قلب:
همانطوری که خانه ویران نزد مردم بی‌ارزش است، دلی خالی از قرآن نیز پیش خداوند بی‌ارزش است.
قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ : اِنَّ الَّذی لَیْسَ فی جَوفِهِ شَیْءٌ مِنَ الْقُرآنِ کَالْبَیْتِ الْخَراب. 13
«کسی که در درونش چیزی (سوره یا آیه‌ای) از قرآن نباشد، همانند خانه ویران است.»
12. انس با قرآن و تلاوت آن موجب احیاء و شادابی دل میشود.
عن کثیر بن سلیم قال قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ :
یا بُنَیَّ لا تَغْفَل عَنْ قَرائَةِ الْقُرآن، فَأِنَّ القُرآنَ یُحیی الْقَلْبَ و یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغِی. 14
کثیر بن سلیم می‌گوید: رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود:ای پسر! از قرائت قرآن غفلت مکن که قرآن دل را زنده میکند و از فحشاء و نادرست و ستم باز می‌دارد.
13. بالاترین درجات در بهشت:
قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ :
فَاِذا دَخَلَ صاحِبُ القُرآنِ الْجَنَّةَ قَیلَ لَهُ: اِقْرَأ وَارْقَ، لِکُلِّ آیَةٍ دَرَجةٌ فَلا تَکُونُ فَوقَ حافِظِ القُرآنِ دَرَجةٌ. 15
هنگامی که صاحب قرآن داخل بهشت شود، به او میگویند بخوان و بالا رو، پس برتر از درجة حافظ قرآن درجه‌ای نیست.
14. نجات از تنهایی:
زندان تنهایی، ناخود آگاه در انسان ترس و وحشت ایجاد میکند و در این موقعیت انسان نیاز به دوست و همراهی دارد، بهترین مونس و همدم آدمی در تنهایی کتاب است و چه کتابی زیباتر و عمیق‌تر و با نفوذتر از قرآن؟
قال علی بن الحسین ـ علیه السّلام ـ :
لَوْ ماتَ مَنْ بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ لَمَا اسْتَوْحَشْتُ بَعْدَ اَنْ یَکُونَ الْقُرآنُ مَعی 16
امام علی بن الحسین ـ علیه السّلام ـ فرمود:
«اگر همه مردم که در میان مشرق و مغرب عالم زندگی می‌کنند، بمیرند و قرآن کریم با من باشد، احساس ترس و وحشت نمی‌کنم.»
پیامبر اسلام فرمود: «همانا بهترین بندگان نزد خدا بعد از پیامبران علما هستند و سپس حاملان (قاریان و حافظان) قرآن، آنان همانند انبیا از دنیا می‌روند، همراه آنان از قبرها برانگیخته می‌شوند، در کنار آنان از صراط می‌گذرند و پاداش انبیاء را (از خداوند)دریافت می‌کنند.»
15. در زمره بزرگان و بهترین افراد جامعه:
پیامبر بزرگوار اسلام در این باره میفرماید:
اَشْرافُ اُمَّتی حَمَلَةُ الْقُرْآنِ وَ اَصْحابُ اللَّیلِ. 17
«بزرگان امت من حاملان قرآن و نماز شب خوانان می‌باشند.»
در روایت دیگر میفرماید:
فَضْلُ حَمَلَةِ الْقُرآن عَلَی الّذی لَمْ یَحْمِلْهُ کفضل الخالق عَلَی المخلوق. 18
«فضیلت و برتری حاملان19 قرآن بر کسی که سعادت حمل قرآن را نیافته، مانند برتری آفریدگار بر آفریدگان است.»
16. دریافت پاداش پیامبران:
حاملان قرآن، چون با کلام خداوند انس و الفت دارند و سعی می‌کنند، خود نیز متخلق به اخلاق قرآن و متأدّب به آداب الهی باشند، مرگ و حشر و نشر آنها همانند پیامبر است:
قالَ رَسُولُ الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ :
اِنَّ اَکْرَمَ العِبادِ اِلَی اللهِ بَعْدَ الأنبیاءِ، العُلَماءُ ثُمَّ حَمَلَةُ القُرآن، یَخْرُجُونَ مِنَ الدُّنیا کَما یَخْرُجُ الانبیاءُ وَ یُحْشَرُونَ مِنْ قُبُورِهِم مَعَ الأنبِیاءِ وَ یَمُرُّون عَلَی الصِّراطِ مَعَ الأنبِیاءِ و یُأخُذُونَ ثَوابَ الأنبِیاءِ. 20
پیامبر اسلام فرمود:
«همانا بهترین بندگان نزد خدا بعد از پیامبران علما هستند و سپس حاملان (قاریان و حافظان) قرآن، آنان همانند انبیا از دنیا می‌روند، همراه آنان از قبرها برانگیخته می‌شوند، در کنار آنان از صراط می‌گذرند و پاداش انبیاء را (از خداوند)دریافت می‌کنند.»
17. سرشناسان اهل بهشت:
اهل قرآن همانطور که در دنیا مورد تکریم و احترام مردم هستند در بهشت نیز گرامی و محبوبند.
قال رسول الله(ص): حَمَلَةُ القرآنِ عُرَفاءُ اَهْلِ الْجَنَّة 21«حاملان قرآن، سرشناسان اهل بهشت‌اند.
پی نوشت ها :
[1] . پیامبر اسلام(ص) میفرماید: انما مثل صاحب القرآن کمثل الابل المعلقة اذا عاهد علیها أمسکها و ان أطلقها ذهبت و اذا قام صاحب القرآن فقرأه باللیل و النهار ذکره و اذا لم یقم به نسیه. (صحیح مسلم، ج 1، ص 544).
[2] . ما جالس هذا القرآن احد الا قام عنه بزیادة أو نقصان: زیادة من هدی أو نقصان من عمی. (نهج البلاغه، خ 175).
[3] . برخی از دانشمندان در این زمینه کتابهای مستقلی نوشته اند و حکایات آموزنده بیشماری گرد آورده اند، مانند کتاب نمونه هایی از تأثیر و نفوذ قرآن، نوشته ی علی کریمی جهرمی.
[4] . رعد، 13: 28.
[5] . عن رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ : ان القرآن مثله کمثل جراب فیه مسک قد ربطت فاه فان فتحته فاح ریح المسک و ان ترکته کان مسکا موضوعا مثل القرآن ان قرأته و الا فهو فی صدرک. (کنز العمال، ح 2323).
[6] . لومات من بین المشرق و المغرب لما استوحشت بعد أن یکون القرآن معی. (بحار، ج 46، ص 107).
[7] . اصول کافی، ج 4، ص 404.
[8] .کنز العمال، ج 1، ص 510.
[9] . همان.
[10] . مستدرک الوسائل، ج 2، ص 294.
[11] . آثار الصادقین، ج 17، ص 247.
[12] . مجمع البیان، ج 1، ص 45.
[13] . کنز العمال، ج 1، ص 553.
[14] . کنز العمال، ج 2، ص 291.
[15] . بحار الانوار، ج 92، ص 22.
[16] . بحار الانوار، ج 46، ص 107.
[17] . سفینة، ج 2، ص 415.
[18] . کنز العمال، ج 1، ص 515.
[19] . حامل قرآن معنای گسترده‌ای دارد که قاریان مفسران قرآن را نیز در بر میگیرد.
[20] . بحار، ج 92، ص 17.
